De Waardeketen in de EU AI Act: Wie Heeft Welke Verantwoordelijkheden?
De EU AI Act neemt de gehele levenscyclus van een AI-systeem onder de loep en legt verplichtingen aan verschillende actoren op in de waardeketen. Maar wie zijn deze actoren precies, en welke verantwoordelijkheden hebben ze? In deze blog duiken we diep in de verschillende rollen die de EU AI Act definieert en wat dit betekent voor bedrijven, gebruikers en andere betrokkenen. De AI Act heeft namelijk als doel ervoor te zorgen dat AI-technologie op een veilige, ethische en verantwoorde manier wordt ingezet. Dit vraagt om duidelijke regels en een goede samenwerking tussen alle actoren die betrokken zijn bij de ontwikkeling, distributie en het gebruik van AI.
De Waardeketen Uitgelegd
De EU AI Act beschouwt AI-systemen vanaf het moment van ontwerp tot aan hun daadwerkelijke gebruik in de markt. Dit betekent dat niet alleen de aanbieders (zoals ontwikkelaars en producenten) verantwoordelijk zijn voor het naleven van de wetgeving, maar ook andere actoren zoals gebruikers, importeurs, distributeurs, gemachtigden, en zelfs getroffen personen. Hieronder bespreken we de belangrijkste actoren in de waardeketen en hun verantwoordelijkheden, zodat duidelijk wordt welke rol iedere partij speelt in het waarborgen van veilige en betrouwbare AI.
1. Aanbieders: De Sleutelfiguren
Aanbieders zijn de actoren die AI-systemen ontwikkelen en op de EU-markt brengen. Of ze nu gevestigd zijn binnen of buiten de EU, de verantwoordelijkheden voor aanbieders zijn omvangrijk. Zij moeten voldoen aan de eisen voor hoog-risico AI-systemen, zoals het opzetten van een risicobeheersysteem, het opstellen van technische documentatie en een conformiteitsverklaring. Daarnaast moeten aanbieders een CE-markering aanbrengen en zorgen voor registratie in de EU-databank indien van toepassing. Het risicobeheersysteem omvat onder andere het identificeren, evalueren en mitigeren van risico's gedurende de gehele levenscyclus van het AI-systeem. Dit vraagt om een continue inspanning om de veiligheid van de systemen te garanderen.
Aanbieders zijn daarnaast verantwoordelijk voor het monitoren van het systeem nadat het op de markt is gebracht, ook wel bekend als 'post-market monitoring'. Dit betekent dat zij incidenten moeten registreren en rapporteren aan de bevoegde autoriteiten. Het doel hiervan is ervoor te zorgen dat eventuele problemen die pas na de introductie van het systeem aan het licht komen, snel en effectief worden aangepakt. Aanbieders moeten bovendien samenwerken met andere actoren in de waardeketen, zoals gebruikers en gemachtigden, om de naleving van de regelgeving te waarborgen.
2. Gebruikers: Meer dan Alleen Consumenten
Gebruikers van AI-systemen zijn niet enkel passieve consumenten; zij hebben volgens de EU AI Act ook diverse verantwoordelijkheden. Denk bijvoorbeeld aan het implementeren van menselijk toezicht, het monitoren van de werking van het systeem, en het melden van incidenten aan de aanbieder. Gebruikers moeten ervoor zorgen dat zij AI-systemen gebruiken zoals beschreven in de gebruiksaanwijzing die door de aanbieder wordt verstrekt. Dit betekent dat zij op de hoogte moeten zijn van de juiste manier van gebruik en de beperkingen van het systeem.
Voor overheidsinstanties geldt bovendien dat zij AI-systemen moeten registreren in de EU-databank. Dit maakt het mogelijk om beter toezicht te houden op het gebruik van AI in de publieke sector. Daarnaast moeten gebruikers ervoor zorgen dat er voldoende menselijk toezicht aanwezig is om de werking van het systeem te evalueren en in te grijpen wanneer dat nodig is. Dit is vooral van belang bij hoog-risico AI-systemen die invloed kunnen hebben op de rechten en vrijheden van individuen.
Gebruikers hebben ook de verantwoordelijkheid om personen die met AI-systemen te maken krijgen, zoals klanten of werknemers, te informeren over het gebruik van deze systemen. Dit vergroot de transparantie en zorgt ervoor dat individuen zich bewust zijn van de inzet van AI, vooral wanneer hun rechten of vrijheden hierdoor beïnvloed kunnen worden. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van AI-systemen in besluitvormingsprocessen die invloed hebben op personen, zoals sollicitatieprocedures of kredietverstrekking.
3. Importeurs en Distributeurs: Verantwoordelijk voor Conformiteit
Importeurs en distributeurs spelen een belangrijke rol in de waardeketen, omdat zij ervoor moeten zorgen dat AI-systemen voldoen aan de vereisten van de EU AI Act voordat ze op de markt worden gebracht. Ze zijn verplicht de conformiteit te controleren, voor de juiste documentatie te zorgen en eventuele non-conformiteiten te melden. Importeurs moeten nagaan of de aanbieder de vereisten van de AI Act heeft nageleefd en of de benodigde documentatie beschikbaar is. Distributeurs zijn verantwoordelijk voor het zorgen dat het product op de juiste manier wordt opgeslagen en vervoerd, zodat de veiligheid en conformiteit van het AI-systeem behouden blijven.
Importeurs en distributeurs moeten ook de nodige maatregelen treffen wanneer zij van mening zijn dat een AI-systeem niet aan de eisen voldoet. Dit kan inhouden dat zij het systeem niet op de markt brengen of dat zij de bevoegde autoriteiten informeren over potentiële risico's. Op deze manier dragen zij bij aan het waarborgen van de veiligheid en betrouwbaarheid van AI-systemen die op de markt worden aangeboden.
4. Producenten en Gemachtigden
Wanneer een AI-systeem onderdeel is van een product, nemen producenten de verantwoordelijkheden van de aanbieder op zich. Dit betekent dat zij ervoor moeten zorgen dat het AI-systeem voldoet aan de vereisten van de EU AI Act voordat het product op de markt wordt gebracht. Gemachtigden, die optreden namens aanbieders die buiten de EU zijn gevestigd, moeten ervoor zorgen dat de verplichtingen van de AI Act worden nageleefd. Zij fungeren als het aanspreekpunt binnen de EU en zijn verantwoordelijk voor de communicatie met de autoriteiten en het nemen van corrigerende maatregelen indien nodig.
5. Derden en Getroffen Personen
Derden, zoals leveranciers van componenten en data, zijn verplicht om aanbieders bij te staan bij de naleving van de regels. Dit betekent dat zij een cruciale rol spelen in het leveren van veilige en betrouwbare componenten en datasets die worden gebruikt in AI-systemen. Indien derden niet voldoen aan hun verplichtingen, kan dit de gehele waardeketen beïnvloeden en de conformiteit van het AI-systeem in gevaar brengen.
Getroffen personen, daarentegen, hebben het recht op uitleg bij besluitvorming die gebaseerd is op hoog-risico AI-systemen. Dit recht is van groot belang omdat het ervoor zorgt dat individuen inzicht krijgen in de manier waarop beslissingen worden genomen en welke factoren daarbij een rol spelen. Dit draagt bij aan de transparantie en verantwoording van AI-gebaseerde besluitvormingsprocessen en stelt personen in staat om bezwaar te maken of verdere uitleg te vragen indien zij zich benadeeld voelen.
Waarom is Dit Belangrijk?
De EU AI Act legt de verantwoordelijkheid voornamelijk bij de aanbieder van het AI-systeem, maar benadrukt ook het belang van samenwerking tussen alle actoren in de waardeketen. Transparantie, naleving van de wet, en monitoring zijn hierbij van essentieel belang. Door de verplichtingen op verschillende actoren te leggen, zorgt de wetgeving ervoor dat AI-systemen niet alleen veilig en betrouwbaar zijn, maar ook dat ze op een verantwoorde manier worden ingezet. Het delen van verantwoordelijkheden zorgt ervoor dat elke actor zijn rol speelt in het minimaliseren van risico's en het vergroten van het vertrouwen in AI-technologie.
De samenwerking tussen aanbieders, gebruikers, importeurs, distributeurs en andere actoren is cruciaal om ervoor te zorgen dat AI-systemen voldoen aan de gestelde normen en dat incidenten snel worden opgepakt en opgelost. Transparantie is hierbij een sleutelbegrip: het is van belang dat alle betrokkenen inzicht hebben in de werking van het systeem en de mogelijke risico's, zodat zij passende maatregelen kunnen nemen om deze risico's te beheersen.
Samenwerking en Transparantie: De Sleutel tot Succes
De EU AI Act introduceert een systeem van verantwoordelijkheden dat bedoeld is om AI-systemen veilig en ethisch te maken. De samenwerking tussen aanbieders, gebruikers, importeurs, en andere actoren is cruciaal voor het succes van deze regelgeving. Transparantie over de werking en de risico's van AI-systemen is daarbij essentieel om het vertrouwen in AI-technologie te waarborgen. Door open te communiceren over de werking van AI en de mogelijke gevolgen van het gebruik ervan, kunnen alle betrokkenen bijdragen aan een verantwoorde inzet van AI.
Het succes van de AI Act is sterk afhankelijk van de mate waarin actoren bereid zijn samen te werken en informatie uit te wisselen. Voor aanbieders betekent dit dat zij transparant moeten zijn over de werking van hun systemen en open moeten staan voor controle door andere actoren en bevoegde autoriteiten. Voor gebruikers betekent dit dat zij zich bewust moeten zijn van de beperkingen van AI-systemen en deze systemen op een verantwoorde manier moeten inzetten.
Conclusie
De EU AI Act creëert een complex, maar noodzakelijk systeem van verantwoordelijkheden voor alle betrokken actoren in de waardeketen. Het doel is duidelijk: AI-systemen moeten niet alleen innovatief zijn, maar ook veilig, betrouwbaar en ethisch verantwoord. Alleen door samen te werken en transparantie te waarborgen, kunnen we de toekomst van AI in Europa op een verantwoorde manier vormgeven. De wetgeving benadrukt dat het succes van AI in Europa niet alleen afhangt van de technologie zelf, maar vooral van de manier waarop wij deze technologie ontwikkelen, inzetten en reguleren.
Benieuwd naar hoe de AI Act jouw organisatie kan raken? Of wil je weten hoe je kunt voldoen aan de nieuwe regelgeving? Neem contact met ons op voor een persoonlijk advies en ontdek hoe je jouw AI-projecten kunt afstemmen op de eisen van de EU AI Act.
Test je Kennis 🎯
Nu je alles weet over de AI-waardeketen onder de EU AI Act, ben je klaar om je kennis te testen?